Werkcollege: Byung-Chul Han en de problematiek van het neoliberalisme

Een groot voordeel is dat zijn boeken,en dat geheel in strijd met de Duitse traditie, eerder de omvang hebben van een wat langer essay, wat ze uitermate geschikt maakt voor een werkcollege. Belangrijk is bovendien dat Han in zijn werk maatschappelijk relevante thema’s aansnijdt en kan worden geduid als een filosoof die de vinger aan de pols van onze huidige samen-leving houdt. In tegenstelling tot het oude aristotelische ideaal van de wijsheid waarin het gaat om de goddelijke kennis die puur omwille van zichzelf wordt nagestreefd, verlaat Han onophoudelijk de ivoren toren van het denken en zet hij de ramen naar onze samenleving wagenwijd open. Tijdens deze cursus richten we onze aandacht op zijn boek Psychopolitiek. Neoliberalisme en de nieuwe machtstechnieken. In heldere taal laat Han zien hoe het neoliberalisme weliswaar voortdurend de vrijheid predikt, doch in werkelijkheid een nieuwe vorm van dwang oplegt. Zo verkondigt het neoliberalisme dat wij mensen zelf een onderneming of een project zijn in plaats van een onderworpen subject. Hier lijkt op het eerste gezicht een lans voor de vrijheid te worden gebroken, maar in waarheid wordt hier een verfijnde vorm van dwang gepropageerd. Niet langer wordt de dwang van buitenaf opgelegd door de werkgever of volgens het oude marxistische schema door de bourgeoisie, maar dit keer komt de dwang van binnenuit. Als iedereen ondernemer of een project is geworden, kan de externe dwang worden ingeruild tegen de zelfdwang. Iedereen is nu zijn eigen baas of werkgever geworden! Han verbindt dit neoliberale project met wat hij psycho-politiek noemt, een politiek die in tegensteling tot de biopolitiek, die inwerkt op ons lichaam, greep probeert te krijgen op onze psyche of ziel. Tijdens het werkcollege proberen we vooral deze verbinding tussen het neoliberalisme en de psycho-politiek nader voor het voetlicht te brengen om zo zicht te krijgen op de dialectiek van vrijheid en dwang.

sluiten