Leergang Filosofie. Deel 7 (De delen van de leergang zijn afzonderlijk te volgen)

In de colleges over Nietzsche zal onze aandacht eerst en vooral gericht zijn op zijn eerste belangrijke werk Die Geburt der Tragödie (1872), waarin nog geen sprake is van de bekende aforistische stijl die zo kenmerkend is voor de latere werken. Wel worden hier al enkele belangrijke contouren van zijn denken zichtbaar. Zo herkennen we in het pessimisme van de presocratische Grieken en de kentering die vanaf de eerste wijsgeer Socrates optreedt al enkele stadia van het nihilisme. In zijn boek over de Griekse tragedie vraagt Nietzsche evenwel vooral aandacht voor de centrale rol van de god Dionysos, die als de anti-Christ waakt over het oeuvre van de Duitse denker. Duidelijk moet worden waarom voor Nietzsche de Griekse tragedies het hoogtepunt van de klassieke periode zijn en daarbij draait het allemaal om het geheime huwelijk tussen het apollinische en het dionysische als de twee exclusieve kunstdriften. Mocht de tijd het toelaten dan zal tijdens de colleges ook kort aandacht worden geschonken aan een andere sleuteltekst in Nietzsches oeuvre, namelijk Die fröhliche Wissenschaft (1882), waarin de dwaas de dood van God aankondigt. Wat betekent deze dood en wat zijn de angstaanjagende consequenties ervan? In ieder geval heeft Nietzsche met de aankondiging van deze dood het aangezicht van de filosofie radicaal veranderd.

Het tweede deel van de cursus staat in het teken van de fundamentele ontologie van Martin Heidegger en meer in het bijzonder van zijn magnum opus Sein und Zeit. De vraag waar Heideggers hele denken om draait, is de grondvraag naar de zin van zijn überhaupt of naar het zijn als zijn. In zijn Metafysica stelde Aristoteles de vraag naar het zijnde als zijnde en de hele geschiedenis van de metafysica bewoog zich in het spoor van deze vraag, die door Heidegger wordt begrepen als de uitdrukking van de zijnsvergetelheid die zo kenmerkend is voor de geschiedenis van de metafysica. Alle grote denkers uit het verleden vroegen vanuit een hoogste zijnde naar het zijn, maar daarmee was dit zijn al bij voorbaat in de greep van het zijnde en kon het niet vanuit zichzelf spreken. Heidegger probeert nu in zijn fundamentele ontologie het zijn vanuit zichzelf te thematiseren, maar beseft ook dat dit zijn niet onafhankelijk van het zijnde bestaat als een soort kantiaans Ding an sich. Om de grondvraag naar het zijn als zijn te kunnen stellen, zal hij aanvraag moeten doen bij het zijnde. Bij een willekeurig zijnde of bij een zijnde dat zichzelf nadrukkelijk opwerpt als het primair te bevragen zijnde? We zullen zien dat de mens (door Heidegger het erzijn genoemd) zich van alle andere zijnden onderscheidt door zijn zijnsverstaan en daarom als eerste zijnde op z’n zijn moet worden bevraagd. Tijdens het college moet vooral duidelijk worden wat de inzet van Sein und Zeit is en welke methodische weg wordt bewandeld. Bijzondere aandacht zal daarbij worden geschonken aan de analytica van het erzijn (Dasein). 

sluiten