Een eerste kennismaking met enkele hedendaagse linkse denkers

De eerste colleges zijn gewijd aan de Amerikaanse filosofe Wendy Brown, die in haar boek met de veelzeggende titel In the Ruins of Neoliberalism (2019) haar kritische licht laat schijnen over wat zij de neoliberale revolutie noemt. In haar ogen zouden economen als Friedrich Hayek en Milton Friedmann, door Brown beschouwd als the founding fathers van het neoliberalisme, gruwen van de wijze waarop hun geesteskind zich tegenwoordig manifesteert. Niet voor niets vergelijkt zij beide economen dan ook wel met de beroemde dokter Frankenstein, die onbedoeld een monster heeft geschapen. Wat Brown vooral wil laten zien, is dat een louter economische interpretatie van het neoliberalisme hopeloos tekortschiet. Zeker in de geschriften van Hayek is de moraal nooit ver weg.

De meest radicale van de drie besproken denkers is ongetwijfeld de Italiaan Maurizio Lazzarato, voor wie het neoliberalisme ongeveer synoniem is met het neofascisme. Zijn boek Capital Hates Everyone (2021) opent Lazzarato met de dreigende woorden dat we in de letterlijke zin van het woord in apocalyptische tijden leven waarin zich aan ons de ene allesbeslissende keuze openbaart: fascisme of revolutie? Wat als we weigeren te kiezen? Ongetwijfeld zal Lazzarato antwoorden dat we dan buigen voor het neofascisme, dat overal om ons heen al werkelijkheid is geworden. Zelf omarmt de Italiaanse denker de hypothese van de revolutie en blaast zo het revolutionaire elan nieuw leven in, dat voor eens en altijd gedoofd leek na de desillusies in de jaren zestig. Welk revolutionair subject houdt echter de toorts van de revolutie en de hoop brandend? In de colleges over wordt geprobeerd een eerste antwoord op deze belangrijke filosofische vraag te geven.

Na de woelige baren van Lazzarato leiden de slotcolleges van deze cursus ons naar de bedachtzame wateren van de Franse filosoof Jacques Rancière, die zonder twijfel onze geesteskracht het meest op de proef zal stellen. In tegenstelling tot de beide andere denkers opent Rancière niet onmiddellijk het vuur op het neoliberalisme maar gaat hij in zijn magnum opus La Mésentente. Politique et Philosophie (1995) uit van de principiële vraag of politieke filosofie eigenlijk wel bestaat. In zijn zoektocht naar een antwoord laat hij zich vooral leiden door Aristoteles, de eerste wijsgeer die het adjectief ‘politieke’ en het substantief ‘filosofie’ met elkaar verbond. Deze politieke filosofie is echter allesbehalve een praktisch hulpmiddel voor politici en andere mensen van de praktijk, vandaar dat er altijd sprake zal zijn van een ‘niet-verstaan’ (‘mésentente’) tussen de filosoof en de politicus. Tijdens de slotcolleges van deze cursus zal vooral aandacht worden besteed aan dit belangrijke, maar ook uiterst complexe begrip ‘mésentente’, dat het hart van de politieke filosofie van Rancière vormt.

show less