Een eerste kennismaking met enkele hedendaagse rechtse filosofen

De eerste colleges zijn gewijd aan de Britse filosoof Roger Scruton, die in Nederland enige bekendheid geniet vanwege zijn optreden in diverse televisieprogramma’s, maar ook omdat Thierry Baudet hem te pas en te onpas aanhaalt als zijn grote mentor. Zo zat Scruton enkele jaren geleden in de commissie van oppositie tijdens de promotie van Baudet. In tegenstelling echter tot onze Nederlandse ‘politicus’ heeft Scruton zich nooit laten verleiden tot een pas de deux met extreemrechts, maar verdedigt hij het conservatieve gedachtegoed zoals dat vroeger belichaamd werd door de Britse Tories, maar ook door de Republikeinen in de VS. De kern van zijn conservatieve betoog is dat niet vrijheid het eerste en laatste woord mag hebben, zoals de liberalen niet moe worden te roepen, maar de loyaliteit en trouw aan de autoriteiten en instituties. Vrijheid kan namelijk alleen maar worden gegarandeerd en mogelijk gemaakt door gevestigde autoriteiten. Scruton is een uitermate belangrijke politieke denker omdat hij een conservatief gedachtegoed vertegenwoordigt dat in de huidige internationale politieke constellatie met uitsterven wordt bedreigd. Kijken we naar de westerse wereld dan zien we hoe het conservatisme door mensen als Trump en Orban het onwelriekende vaarwater van extreemrechts wordt binnengezogen en zo wordt losgesneden van zijn eigen wortels. Tegen deze kwalijke ontwikkeling werpt een conservatief denker als Scruton een spreekwoordelijke dam op.

In de ogen van de Frans-joodse filosoof Alain Finkielkraut is het fundament van onze westerse wereld het belangrijke onderscheid tussen het hogere denkende leven en het lagere alledaagse leven. Denk bijvoorbeeld aan Aristoteles, die het theoretische leven als de hoogste en daarmee ook goddelijke levensvorm verdedigde. Finkielkraut laat evenwel in een boek als De ondergang van het denken zien hoe dit eeuwenoude fundament ernstig begint af te brokkelen onder de mokerslagen van een wereld die alles onderbrengt in het hokje ‘cultuur’. Een sonate van Beethoven, een gedicht van Goethe mag dan wel cultuur zijn, maar breien en het drinken van wijn tijdens de maaltijd zijn ook cultuuruitingen. Finkielkraut toont ons een wereld waarin het bekende onderscheid tussen de hogere en de lagere cultuur is weggevallen en vraagt zich af wat de kwalijke consequenties daarvan zijn. Tijdens de colleges moet vooral ook duidelijk worden hoezeer deze filosoof in de bres springt voor de ideeën van de Verlichting en onze ogen opent voor de gevaren waaraan de wereld zich uitlevert eens het erfgoed van de Verlichting ten grave is gedragen. In het door links gepropageerde identiteitsdenken, maar ook in een beweging als Black lives matter gaat een gevaar schuil dat velen nog niet bevroeden. Jezelf opsluiten in je identiteit, in je huidskleur betekent het vellen van het doodvonnis over de idee ‘mensheid’. Uit deze ontbinding van de mensheid wordt, volgens Finkielkraut, echter de totale oorlog geboren.

Het slotakkoord van deze cursus is gewijd aan de Franse filosoof en publicist Pascal Bruckner, die deel uitmaakt van de ‘nouveaux philosophes’ en wiens denken veel affiniteit heeft met dat van Finkielkraut. Net als zijn landgenoot verdedigt Bruckner  de verworvenheden van het humanisme en de Verlichting, die onder grote druk staan vanwege de ideeën die uit de VS overwaaien naar het Oude Continent. In de jaren zeventig en tachtig werden de ideeën van Franse poststructuralisten als bijvoorbeeld Deleuze en Derrida naar de VS geëxporteerd, doch dit anti-humanistische gedachtegoed van Franse makelij wordt nu door de Amerikanen als een boemerang naar Europa teruggeslingerd, doch dit keer in de vorm van het identiteitsdenken en het antiracistische discours. Europa krijgt een spiegel voorgehouden waarin de blanke en bij uitstek de blanke man zich nog louter kan en mag herkennen als de grote satan die schuldig moet worden geacht aan alle zonden in de wereld. In een nieuwe antropologische Pyramide is de blanke man van zijn troon gestoten en ligt hij nu spartelend in het stof, terwijl de zwarte, bij voorkeur lesbische en gehandicapte, vrouw zich tot de nieuwe koningin mag kronen. Wat de ‘social justice warriors’ als een vorm van progressief denken presenteren, is in de ogen van Bruckner in wezen niets anders dan een terugval in het obscurantisme, want de zogenaamde bestrijders van het racisme wapenen zich met raciale categorieën en reduceren mensen tot hun huidskleur, maar daarmee wordt juist de boze geest uit de fles gelaten, die bestreden zou moeten worden. Bruckner gaat de strijd aan met alle activisten die de blanke – overigens met de volle medewerking van de beklaagde zelf – tot de grote zondebok hebben gemaakt en laat zien dat daarmee een nieuwe loot groeit aan de stam van het linkse fascisme.

sluiten